Groen wonen in een voormalige telefooncentrale
Wonen in een verborgen parel
Op het binnenterrein van een gesloten woonblok in De Baarsjes in Amsterdam, wordt een telefooncentrale, een gemeentelijk monument uit 1926, herbestemd tot een bijzonder woongebouw met binnentuin en groen dak. Naar verwachting wordt het plan in 2022 verder uitgewerkt.
De sinds 2015 leegstaande voormalige KPN-telefooncentrale ligt aan een verhard parkeerterrein in Amsterdam-West. Het is er kaal en verlaten. In ons herbestemmingsplan wordt het bijzondere monument, dat als een verborgen parel midden in een bouwblok ligt, weer tot leven gebracht. Voor de herontwikkeling is gekozen voor een transformatie naar achttien stadswoningen en twee appartementen en een ruime binnentuin als een oase van rust.
“De Amsterdamse geschiedenis kent plekken waar rondom gebouwen als scholen of kerken een woonblok wordt gebouwd”, vertelt senior architect Sebastian Janusz die sinds drie jaar aan deze transformatie werkt. “Het uitzonderlijke is dat dit de enige telefooncentrale in Amsterdam is die binnen een bestaand woonblok is gerealiseerd. Daarbij is het werkelijk een verstopte schat die vanaf de straat niet te zien is.”
Naast het participatietraject met de buurtbewoners en het indienen van de omgevingsvergunning, heeft Rijnboutt verschillende scenario’s onderzocht – van een kantoor als bestemming tot een gebouw met veertig woningen zoals de opdrachtgever GPS Vastgoed voor ogen had. In onderhandeling met de gemeente en omwonenden is uiteindelijk een programma van eisen opgesteld waarin een compromis van twintig woningen is bereikt. Ook heeft GPS Vastgoed samen met de gemeente een website gelanceerd om buurtbewoners te informeren over het project en ter ondersteuning van het participatieproces.
Cultuurhistorische waarde
Dit gemeentelijke monument op het binnenterrein tussen de Filips van Almondestraat, Witte de Withstraat en Admiralengracht, is ontworpen door architect Alfred Boeken in de tijd dat er grote behoefte ontstond aan telefoonverbindingen en er niet veel ruimte was in de stad. Als onderdeel van de uitbreiding van Plan West was deze 6e telefooncentrale gepland midden in een woonblok in De Baarsjes. Een bijzondere locatie. Op de begane grond kwam de opslag en de technische ruimte, op de eerste verdieping de telefooncentrale waar dames handmatig de telefoonverbindingen legden. Het pand is in de jaren zestig meerdere malen verbouwd en uitgebreid en is sinds 2009 een gemeentelijk monument, met name vanwege de cultuurhistorische waarde.
De ruimtelijke kwaliteiten van het nog gave interieur, de gemeenschappelijke trappenhuizen en de monumentale hoofdentree met glas-in-loodramen in het originele ontwerp zijn als uitgangspunt genomen om twintig bijzondere, ruimtelijke woningen te ontwerpen die rug aan rug zijn geschakeld. Ze hebben dus allemaal een privé-buitenruimte op de begane grond die aansluit op de gemeenschappelijke tuin. De dominante monumentale schoorsteen die nog altijd voor de KPN-antennes wordt gebruikt, blijft behouden. “Het vormt een belangrijke verticale toevoeging aan een vrijwel horizontaal gebouw”, verklaart Janusz.
Daarnaast worden de verwijderde oorspronkelijke kwaliteiten zoveel mogelijk teruggebracht. Zo krijgt het dak een op het origineel gebaseerde nieuwe lichtstraat die weer licht in het gebouw brengt en worden de kunststof panelen die KPN in de loop van de tijd heeft aangebracht vervangen door op de originele gebaseerde houten kozijnen. De oorspronkelijke geveldetaillering wordt zoveel mogelijk hersteld.
Vergroening en biodiversiteit
Amsterdam-West kent vanwege het grote percentage verhard oppervlak problemen met hittestress en wateroverlast die door het veranderende klimaat in de toekomst alleen maar groter worden. ‘Wij spelen daarop in door maximaal te vergroenen”, zegt landschapsarchitect Michiel van der Drift. “Zorgen voor voldoende schaduw en vergroening is de meeste efficiënte manier om hittestress tegen te gaan.”
Het binnenterrein dat in gebruik was als verharde parkeerplaats wordt daarom getransformeerd tot een ruime gemeenschappelijke binnentuin met planten en bomen voor de nieuwe – bewust geen autobezittende – bewoners die de locatie als verbetering van de plek en de stad waarderen.
Ook wordt het gebouw voorzien van een groen mos-sedumdak dat de afvoer van regenwater vertraagt. Via een infiltratiebuis wordt het hemelwater afgevoerd naar een grindkoffer onder de vlonders van de privéterrassen zodat het water in de grond kan infiltreren. De tuinmuur krijgt een verscheidenheid aan klimplanten en nestkasten voor vogels en insecten waardoor de locatie niet alleen voor de toekomstige bewoners maar ook voor de flora en fauna een aangename verblijfsplek wordt en bijdraagt aan de biodiversiteit.
“Het landschaps- en stedenbouwkundig herbestemmingsproject is zodoende een typisch voorbeeld van de missie van Rijnboutt om de stad beter te maken dan ze was”, zegt Janusz. “Wat goed is, is behouden en wat beter kan, is getransformeerd. Door de multidisciplinaire 360° aanpak vertellen we een integraal, compleet verhaal waarin elk aspect bij de missie aansluit. Het realiseren van het woongebouw betekent een duurzame verdichting van een stuk stad. Het wordt een levendige nieuwe plek om te wonen.”
Blijf op de hoogte van het project via www.fva15.nl.
Tekst: Viveka van de Vliet
Visualisaties: Rijnboutt
