Van monumentaal krantengebouw tot modern gamebedrijf

Het voormalige Telegraafgebouw ligt aan de straat die ooit bekend stond als de Amsterdamse Fleetstreet. Het fiere krantengebouw uit 1930 herinnert aan die tijd. Maar binnen zijn de drukpersen verdwenen; ze maken plaats voor de moderne kantoren, publiek-commerciële functies en woningen. Rijnboutt heeft het Rijksmonument aan de Nieuwezijds Voorburgwal weer verbonden met het monumentale winkelpand aan de Kalverstraat. Ook zijn de oorspronkelijke kwaliteiten van de pershal, de ruimtelijkheid en het contact met de straat teruggebracht en zijn een aantal moderne blikvangers toegevoegd zoals een ronddraaiende glazen lift met spiraaltrap, een glazen atrium en een nieuw dak met panoramische ramen.

Het stoere en uitgesproken gebouw midden in de binnenstad, dat architecten Jan Frederik Staal en G.J. Langhout destijds hebben ontworpen, wordt gekenmerkt door een indrukwekkende dubbelhoge hal op de begane grond waar ooit de enorme drukpersen stonden. Op de overige vier verdiepingen waren de letterzetterij en de kantoren voor de redactie, de administratie en de directie gevestigd en op de dakverdieping de kantine.

Na vertrek van huurder Kasbank is Rijnboutt gestart met de herontwikkeling van het onlangs gerealiseerde totaalproject. In opdracht van Kroonenberg Groep, sinds 2016 eigenaar van de beide panden, is in het voormalige Telegraafgebouw meer dan 7.000 m² kantoorruimte gerealiseerd waar de 250 werknemers van gamebedrijf Guerrilla Games hun intrek hebben genomen. Een inpandige tweelaagse parkeergarage, een viertal woningen boven het winkelpand op de Kalverstraat en een grote winkelruimte op de begane grond in de voormalige pershal, behoren eveneens tot de herontwikkeling.

Dynamische route door twee panden

De twee gescheiden monumenten mochten niet worden samengevoegd vanwege beschermde erfgrenzen. Maar uiteindelijk kon het bestemmingsplan toch worden gewijzigd, omdat uit onderzoek naar de geschiedenis bleek dat de twee kavels in de jaren dertig al met elkaar verbonden waren. Daardoor kon het voormalig Telegraafgebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal weer worden aaneengesloten met de winkel aan de Kalverstraat 28 waardoor nu aan beide zijden een entree is. Zo ontstaat een route door het historische bouwblok waarbij het mogelijk is vanaf het winkelpand aan de Kalverstraat – een gemeentelijk monument uit 1890 – via de wintertuin tussen beide panden door de voormalige drukpersenhal naar de Nieuwezijds Voorburgwal te lopen. Hiermee is meer dynamiek en levendigheid binnen het gebouw en op straat gecreëerd. “Wij hadden hiervoor een stalen portaal bedacht. Omdat de gevel van de Kalverstraat rust op dat portaal, waren standaard profielen niet afdoende; die hebben we zelf op maat gemaakt. Een huzarenstukje dat samen met de constructeur IMd is gerealiseerd”, aldus senior projectcoördinator Richard Zwagemaker.

Ook binnen hebben we het van de omgeving afgesloten Rijksmonument weer geopend en de verloren gegane interne kwaliteit teruggebracht. “Gebaseerd op de meest aantrekkelijke ruimtes, hebben we een aantal keuzes gemaakt”, vertelt architect partner Frederik Vermeesch. “De begane grond was niet geschikt voor de vestiging van een retailer. Het daglicht was beperkt en de zichtbaarheid vanaf de straat en de interactie met het publiek was minimaal”, zegt hij. “De extra verdieping die Kasbank in de pershal had aangebracht om meer kantoorruimte te creëren, is daarom verwijderd waardoor de oorspronkelijke kwaliteiten van de voormalige pershal, een markant onderdeel van het gebouw, in volle glorie zijn teruggebracht.”

De winkelruimte beslaat nu in totaal 2.700 m² en is maar liefst acht meter hoog. Het daglicht valt weer ruimschoots door de ramen naar binnen. Naast een ingang aan de Kalverstraat heeft de winkel nu een hoofdentree aan de Nieuwezijds Voorburgwal, waar de expeditie van de Telegraaf was gevestigd, de plek waar de krantenjongens op de eerste kranten wachtten die van de persen rolden. De entree is weer voorzien van een op de oorspronkelijke luifel gebaseerde nieuwe luifel.

Ronddraaiende glazen lift

Naast de toevoeging van een drietal nieuwe liften kreeg de centrale hal de meest contrastrijke aanvulling op het historische gebouw: een hypermoderne spectaculaire ronde glazen lift met de eromheen gewikkelde trap. “We wilden aanvankelijk een lift met een ronde glazen schacht zonder kolommenstructuur vrij van de spiraaltrap realiseren”, zegt Zwagemaker, “maar je kunt geen acht meter overbruggen zonder extra ondersteuning.” Om de glazen lift toch los te houden van de trap is de ‘boom’ als draagstructuur gebruikt om de stalen treden aan te bevestigen. Drie tuien aan de vloer van de eerste verdieping geven de constructie extra stevigheid. Door het voor Nederland unieke draai-effect, draait de lift 180 graden waardoor bezoekers op de eerste verdieping bij het atrium met glazen dak en uitzicht op de achtergevel uitstappen.

Om dit mogelijk te maken is een belangrijke ingreep gedaan. Alle installatietechniek was op de binnenhof op de tweede etage en op de dakverdieping weggewerkt. “Het bedrijfsrestaurant op de bovenste etage was daardoor klein, donker en belangrijker: je miste het fantastische uitzicht over de stad”, zegt Vermeesch. De installatietechniek is verplaatst naar de kelder waar deze in de randen van de parkeergarage met fietsenstalling is weggewerkt. Zo konden twee blikvangers worden vrijgemaakt.

Atrium met glazen takken

Het binnenhof kreeg een atrium met een glazen dak dat de kantoorruimtes naar elkaar ontsluit. Hier heeft Guerrilla Games de receptie met eigen theater en bioscoop gevestigd. Om de grote overspanning te realiseren werd een speciale boomkolom toegevoegd met transparante spanten als takken waarvan de toppen het glazen dak dragen. Hierdoor ervaar je volop het zicht op de bovenliggende verdiepingen en op de achtergevel.

Panoramisch uitzicht

Ook de kantine op de dakverdieping kon zodoende in oppervlakte worden uitgebreid. Het kunststof dak dat de Kasbank in 2000 had toegevoegd is vervangen door een nieuwe op maat gemaakte stalen spantconstructie. Door niet alleen het dak maar ook de gevel te voorzien van zink, ontstaat een mooie overgang. De kozijnen waren zo laag dat het uitzicht over de stad minimaal was. Om meer openheid te creëren zijn de ramen tot de goot teruggebracht en zijn de kopgevels van glas, zodat Guerrilla Games-werknemers vanuit het bedrijfsrestaurant een panoramisch uitzicht hebben over de hele stad.

Van de oorspronkelijke architectuur is nagenoeg alleen de kolommenstructuur en het monumentale trappenhuis origineel. Om het gebouw de sfeer van weleer te laten ademen in combinatie met een moderne uitstraling, is het gevelmetselwerk en het trappenhuis gerestaureerd en is het kleuren- en materialenpallet met brons, diepbruin natuursteen en zwart staal hersteld en vertaald naar de materialen van nu. Zo is het Spaanse natuursteen Emperador dat in de jaren dertig werd gebruikt, aangevuld met een hedendaagse natuursteen Moleanos. Ook de stalen profielen met gebloemd glas die ooit de kantoorruimtes van elkaar scheidden, dienden als inspiratie voor de nieuwe zwartstalen profielen met streepjesglas. Het stoere en robuuste monumentale gebouw heeft hiermee een hedendaagse allure gekregen en vormt weer een kloppend hart in de Amsterdamse binnenstad.

Tekst: Viveka van de Vliet
Foto’s: Kees Hummel