Heden en verleden komen samen op het Eiland van Speyk
Na een bloeiend visserijverleden wacht het Vlaardingse schiereiland al meer dan twintig jaar op een nieuwe bestemming. Daar komt nu verandering in met het ‘Eiland Van Speyk’. Het is een van de nieuwe woongebieden dat deel uitmaakt van de herstructurering van het kerngebied van de Rivierzone van Vlaardingen waarvoor wij het stedenbouwkundige plan hebben ontworpen. Richard Koek presenteerde op 8 juli 2021 de visie en ambities voor deze plek.
De ontwikkeling van Eiland van Speyk kan niet los worden gezien van andere plannen langs de Buitenhaven en de Koningin Wilhelminahaven, het kerngebied van de Rivierzone. Alle deelgebieden worden integraal ontwikkeld en vormen samen de verbinding van de oude stadskern van Vlaardingen met de Nieuwe Maas. De gebieden hebben weliswaar verschillende karakters, maar naast de historische connectie door het belang van het visserijverleden voor de stad hebben ze met elkaar gemeen dat ze het stadsweefsel aaneenrijgen, verdichten en versterken en ruimte bieden aan circa 2.000 nieuwe woningen. Zo is deelgebied Nieuw Sluis rondom het metrostation Vlaardingen Centrum in ontwikkeling. En is Eiland van Speyk – vernoemd naar de monumentale lichtbaak – straks een nieuw dynamisch gebied met een skyline aan de rivier en een grotendeels gesloten bouwblok met een stoere en robuuste compositie van hogere en lagere woongebouwen met daktuinen. Maar ook met toegankelijke openbare ruimtes, nieuwe bedrijvigheid in de plint en op de parkeergarage en fietsenstalling een grote, groene en geluidluwe binnentuin waar bewoners veilig en gezond kunnen verblijven.
Dynamiek van verleden en heden
Het drie hectare grote schiereiland ligt in zijn geheel in het beschermd stadsgezicht van Vlaardingen en is ingeklemd tussen het bedrijvengebied rond de Koningin Wilhelminahaven, de Buitenhaven en de Nieuwe Maas. Het schiereiland is alleen bereikbaar via het Grote Visserijplein en de Oosthavenkade. De spectaculaire ligging aan de rivier en de korte afstand tot de historische stad en het metrostation vormen aantrekkelijke uitgangspunten voor de nieuwbouw van Eiland van Speyk. Ook de dynamiek van de haven met z’n loodsen, kranen en opslagtanks en de aansluiting op oude pakhuizen die herinneren aan een bloeiend visserijverleden, zijn aanlokkelijke aspecten.
De bedrijvigheid is al aan verandering onderhevig; een groot deel van de bebouwing is gesloopt of heeft nieuwe culturele en uitgaansfuncties gekregen. Creatieve bedrijven en de lokale bierbrouwer hebben zich gevestigd in een aantal van de historische pakhuizen en rederijkantoren die herinneren aan een havenleven waar grote scheepswerven en haringrederijen en -rokerijen deel van uitmaakten. Ook de Witte Villa, het meest in het oog springende gebouw aan de Oosthavenkade, wordt opgenomen in de stedenbouwkundige structuur van de ontwikkeling. “De relatie met de geschiedenis en de stoere karakteristieken van de omgeving vormen zodoende een aanknopingspunt voor de nieuwe bestemming”, aldus stedenbouwkundige Richard Koek.
Spectaculair uitzicht op water en groen
Er wordt flexibel en divers gebouwd om ruimte te geven aan een gevarieerde woningvraag, waarbij is geprobeerd zodanig te ontwerpen dat zoveel mogelijk appartementen naar twee kanten zijn georiënteerd. Zo is het daglicht optimaal en wordt een geluidluwe zijde gecreëerd. Er komen kade- en stadswoningen aan de Oosthavenkade en gebouwen van vijf verdiepingen die zijn geïntegreerd met zes torens van 8 tot 22 verdiepingen waarvan de bovenste lagen geschikt zijn voor grotere appartementen. De torens zijn zo ontworpen dat ze minder schaduweffecten veroorzaken en terrassen hebben met een prachtig uitzicht. De lagere blokken hebben een gemeenschappelijke kern die direct toegang heeft tot de parkeerplaatsen en fietsenstallingen. De locatie van de torens wordt bepaald door een gebalanceerd ritme van het hele ensemble en biedt voldoende zonlicht voor alle ruimtes, zo min mogelijk impact van schaduw en een weids uitzicht op de omgeving.
De daken van de lage gebouwen worden groene daken of fungeren als uitkijkpunten. De binnentuin heeft een netwerk van paden in verschillende richtingen. Zo kun je een route lopen van de Waterleidingstraat naar het park bij de rivier. Het zuidelijke deel van de binnentuin heeft twee grote open poorten met een hoogte van drie verdiepingen waardoor ook van binnenuit het water te ervaren is.
Oplossingen voor milieu- en geluidsprobleem
Voor alle deelgebieden van de Rivierzone geldt een gedeelde visie op de mobiliteit, de verbindingen en het groen. Daarnaast is er ook een gezamenlijke strategie van de samenwerkende partijen in relatie tot de milieubelasting. De ligging aan de Nieuwe Maas is attractief maar vormt ook milieutechnisch een grote uitdaging. Het plangebied ligt immers in het havenindustrieel complex van Rotterdam, recht tegenover Pernis, met ook de Koningin Wilhelminahaven en de Vulcaanhaven als lokale industriële bestemmingen in de directe nabijheid.
Geluid van industrie en scheepvaart, de complexiteit van het periodiek hoog water in dit buitendijkse gebied en veiligheid vormen uitdagingen ten aanzien van de toekomstige indeling van het gebied. Dat betekent maatwerk in het kader van de Stad & Milieubenadering om woningbouw hier mogelijk te maken, weet Koek. Het stedenbouwkundig plan is de eerste opzet om aan te tonen dat op een verantwoorde en kwalitatieve wijze in het gebied gewoond kan worden.
Voor de geluidsproblematiek (het Eiland van Speyk is alzijdig geluidbelast vanwege de omringende industrie) zijn maatregelen als extra kierdichting in de gevel, goed afgeschermde buitenruimtes, de kwaliteit van de openbare ruimte en het geluidluwe binnenterrein belangrijk om een aangenaam en rustig woon- en verblijfsklimaat te creëren.
Tenslotte zal het huidige maaiveld, waarvan de bodem deels is gesaneerd en deels nog wordt gesaneerd, worden afgedekt met een laag schone grond waardoor het verhoogde terrein ongeveer 3,45 m. +NAP komt te liggen en goed bestand is tegen hoog water. De bereikbaarheid van het Eiland van Speyk, met name voor de hulpdiensten, is in geval van periodiek hoog water nog wel een uitdaging. Deze uitdaging zal voor het gehele gebied rondom de Koningin Wilhelminahaven moeten worden opgepakt.
Gezond en duurzaam
In onze visie, opgesteld in opdracht van OMA Amsterdam, Kroon & De Koning, VolkerWessels en de gemeente Vlaardingen, kan het plangebied bijdragen aan een duurzame stedelijke vernieuwing. De belangrijke thema’s vanuit de ‘Sustainable Development Goals’ van de VN zijn vertaald in categorieën waarop de planvorming is gebaseerd.
Gezondheid is vanwege de ligging in het havengebied het belangrijkste aspect. In ons plan wordt onder meer de geluidsproblematiek zorgvuldig aangepakt door de inrichting van de binnentuin en de uitwerking van de woningen. We zetten verder in op het opvangen en gebruiken van hemelwater, op een hoge mate van natuurinclusiviteit en biodiversiteit en op het tegengaan van hittestress. Ook wordt een specifiek warmte- en energieconcept opgesteld. Daarbij zijn bodem en water bruikbaar, komen PV-panelen op de daken van de hogere torens en spelen garages en elektrische oplaadpunten een rol in de energiehuishouding. Daarnaast werken we aan een toegesneden mobiliteitsconcept waarbij het gebruik van fiets en OV voorop staat.
In het ontwerp wordt tevens het collectief beheren en regelen van zaken door bewoners aangemoedigd, zoals de zorg voor het grote binnenterrein dat wordt voorzien van een collectieve ontmoetingsruimte en de ondergelegen stallingsruimten voor auto’s en fietsen.
De eerstvolgende stappen die dit jaar op de planning staan zijn het opstellen van een MilieuEffectRapportage (MER) voor het plangebied van de gehele Rivierzone en de afronding van het ontwerpbestemmingsplan voor Eiland van Speyk. Beide worden naar verwachting in het voorjaar van 2022 vastgesteld. Dan zal ook het stedenbouwkundig plan worden uitgewerkt richting de bouwplannen en het inrichtingsplan voor het landschap.
Meer informatie vind je op de projectwebsite van de gemeente Vlaardingen of op rivierzone.com.
Tekst: Viveka van de Vliet en Richard Koek
Visualisaties: Rijnboutt
