Op weg naar het Nationaal Holocaust Namenmonument – deel I

In september opent het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam van opdrachtgever het Nederlands Auschwitz Comité en naar het ontwerp van architect Daniel Libeskind. In aanloop naar die datum publiceren we een drietal artikelen over onze rol als coördinerend en uitvoerend architect bij de realisatie van dit bijzondere project. Gedurende het hele proces was Rijnboutt de pen van alle betrokken partijen, de allesverbindende architect.

Op zoek naar een architect met kennis van de lokale bouwpraktijk die het complexe proces kan begeleiden, werden we in 2016 – na een selectie door Studio Libeskind – door Jacques Grishaver van het Nederlands Auschwitz Comité gekozen voor het Nationaal Holocaust Namenmonument. Dat Rijnboutt eerder met succes een vergelijkbare rol had vervuld bij de verbouwing van het C&A-gebouw aan het Damrak in samenwerking met de Amerikaanse architect Robert A.M. Stern speelde mee.

“Wij zijn goed in de rol van dienstverlenend architect. Deze opdracht past binnen onze filosofie: we zijn gericht op de klant en op het proces met als doel een uitstekend product te leveren. Om dat te bereiken moet je in staat zijn om goed te luisteren en te bemiddelen tussen alle betrokken partijen”, vertelt senior projectcoördinator Paul Beijeman. Samen met het team van Rijnboutt was hij de verbindende factor tussen Studio Libeskind, het Nederlands Auschwitz Comité, de gemeente Amsterdam en alle adviseurs en specialisten die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het resultaat.

Intensieve samenwerking tussen alle partijen

Onlangs is de laatste steen gemetseld in het voormalig Weesperplantsoen, tussen de Weesperstraat en de Hoftuin van de Protestantse Diaconie. Hier komt het gedenkteken met 102.000 op bakstenen gegraveerde namen van Nederlandse slachtoffers van de Holocaust – Joden, Sinti en Roma – die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Een logische locatie, middenin het Joodse kwartier in de nabijheid van belangrijke Joodse culturele gebouwen, zoals de Portugese Synagoge en het Joods Historisch Museum.

Maar aan het realiseren van het Nationaal Holocaust Namenmonument ging een complex proces vooraf dat vijf jaar duurde. Bij elke verandering of toevoeging – van stenen tot lampen en hekken – en bij elke kleine hindernis onderweg, werden de tekeningen bijgewerkt. Door middel van 3D-modellen en detailtekeningen werden de consequenties van betrokken adviseurs in beeld gebracht die Studio Libeskind visualiseerde in ontwerptekeningen om tot de beste oplossing te komen. Zo was er wekelijks contact tussen ons en projectarchitect Johan van Lierop van Studio Libeskind om te zorgen dat we zo dicht mogelijk bij de essentie van het ontwerp bleven.

De weg naar de vergunning

Nadat we het ontwerp van Studio Libeskind binnen de Nederlandse wet- en regelgeving hadden uitgewerkt, presenteerde architect partner Bart van der Vossen het ontwerp aan de Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit van de gemeente Amsterdam. Voor hen was het een uitzonderlijke vraag om te beoordelen, want het monument is geen kunstwerk in de openbare ruimte en ook geen gebouw. Het team van Rijnboutt bereidde daarnaast samen met Johan van Lierop de vergunningaanvraag voor die door stadsdeel Centrum werd verstrekt.

Bezwaarschriften van omwonenden – die uiteindelijk afgewezen werden – vertraagden het proces met ruim een jaar. Voor het Auschwitz Comité en de juristen vertaalden we het jargon van de specialisten naar voor alle partijen begrijpelijke taal. En het extra jaar werd benut om het monument in 3D te visualiseren, zodat Van Lierop, Grishaver en andere leden van het Nationaal Auschwitz Comité met behulp van een VR-bril alvast door het monument konden lopen.

“Dat was een emotioneel moment en een prachtige toevoeging aan al ons tekenwerk, omdat iedereen zich het resultaat opeens veel beter kon voorstellen”, zegt Beijeman.

Eervolle opdracht

“Voor ons is het Nationaal Holocaust Namenmonument een zeer eervolle opdracht”, besluit Beijeman. “Het monument is van grote emotionele waarde voor heel veel mensen. Het is een belangrijke plek voor de directe nabestaanden van de slachtoffers van de Holocaust. Dat wij hier een bijdrage aan hebben geleverd, daar zijn we trots op.”

Tekst: Viveka van de Vliet
Beeld: Kees Hummel