Stedelijk wonen in het groen

Stedelijk wonen in een bomenrijke, autoluwe en door water omringde duurzame wijk. Dat is wat Rijnboutt beoogt in de Boerhaavewijk in Schalkwijk. Woensdag 23 juni is de bouw gestart van het integrale nieuwbouwproject HAAVE dat bestaat uit een ensemble van drie hoogwaardige nieuwe wooncomplexen. Wij ontwierpen het Singelgebouw, het Parkgebouw en de randvoorwaarden voor het derde blok, Hof van Damiate, dat in een Collectief Particulier Opdrachtgeverschap wordt uitgegeven. We zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor het bijzondere en gevarieerde landschapsontwerp.

De modernistische uitbreidingswijk Schalkwijk in Haarlem Zuid is een typische jaren zestigbuurt die sterk in ontwikkeling is en uitgroeit tot een volwaardig tweede stadshart van Haarlem. Rijnboutt geeft met HAAVE een krachtige impuls aan de Boerhaavewijk. Hiermee wonnen we in 2017 samen met projectontwikkelaar BEMOG de tender van de gemeente Haarlem.

Net zo divers als het landschap zijn de woonwensen: daarom realiseren we een gemixte woonbuurt met een grote variatie aan architectuur, woningtypen en woonoppervlaktes. Op het nog braakliggende grasveld tussen de Floris van Adrichemlaan en de Louis Pasteurstraat moeten in totaal 150 woningen verrijzen. In het Parkgebouw komen 47 huurappartementen, in het Singelgebouw 87 wooneenheden met verschillende typologieën: een woongebouw met respectievelijk 52 koopappartementen, achttien eengezinswoningen, veertien huurappartementen en drie specials. De zestien zelfbouwwoningen (in CPO) zijn ontworpen door Gubu architecten. Op de hoek van de Floris van Adrichemlaan en Louis Pasteurstraat komt op de begane grond in het Singelgebouw een commerciële ruimte, Donker Groen realiseert een gemeenschappelijke binnentuin en Rijnboutt creëert grote entreehallen. Deze dienen tevens als multifunctionele ruimtes waar bewoners elkaar ontmoeten en activiteiten kunnen organiseren. “Het sluit aan bij de thema’s van deze tijd: inclusiviteit, collectiviteit en duurzaamheid”, zegt architect partner Mattijs Rijnboutt.

Duurzame ambitie

Dat het een duurzame wijk wordt, is een gemeenschappelijke ambitie van Rijnboutt, BEMOG en de gemeente Haarlem. “Daar worden hoge eisen aan gesteld,” weet Mattijs Rijnboutt. “Woningen worden aardgasvrij, beschikken over een warmtepomp, vloerverwarming en met PV-panelen wekken bewoners hun eigen energie op. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt van toekomstbestendige bouwmaterialen zoals hout voor de afwerking op de begane grond van de woonblokken. De lichte kleurstelling van de bakstenen gevels met horizontale lijnen en de mooie detaillering van de toegepaste materialen, geven de gebouwen met royale raampartijen en verspringende, deels inpandige balkons, een hedendaagse, warme eigen identiteit als ensemble.”

“Ook de half verdiepte parkeergarage met in totaal 130 parkeerplaatsen, geeft veel kwaliteit aan het openbare gebied tussen de woongebouwen”, vertelt de architect verder. Zo krijgt de binnenstraat van HAAVE een kindvriendelijke autoluwe inrichting; bestemmingsverkeer kan slechts in een richting een rondje rijden. Een groot deel van de bewoners beschikt over een eigen fietsenberging en er zijn twee inpandige collectieve fietsenstallingen. De koopappartementen boven de parkeergarage krijgen groene terrassen.

Aan de zuidzijde van dit woonblok aan de Floris van Adrichemlaan komt een nieuwe gracht met woningen die de sfeer van Amsterdamse grachtenpanden uitstralen, compleet met trappetjes en een kademuur waarop bewoners bijna met hun voeten in het water kunnen zitten. Hier bloeien straks gleditsia’s met hun gele bladkleur, terwijl aan de straatkant iepen komen die geschikter zijn voor verharde omgevingen.

Natuurinclusieve ambitie

Vanuit een integrale ontwerpbenadering heeft Rijnboutt de kwaliteit van de buitenruimte weten te waarborgen met natuurinclusiviteit als ambitie. “We hebben veel aandacht besteed aan de overgang van de woningen naar de openbare ruimte en aan het verhogen van de natuurwaarde door zo min mogelijk verharding in de wijk te brengen. Veel groen en water zorgt ook voor sfeer en een gevoel van rust en natuurbeleving in een stedelijke omgeving”, aldus senior landschapsarchitect Marian Enders.

Het plangebied is strak vormgeven langs de rechte ruggengraat van de doorgaande Amerikavaart aan de westzijde en de straat aan de oostkant. “Een ‘tapijt’ van rode baksteen klinkers geeft duidelijk de afbakening van deze nieuwe woonwijk aan. Daarop hebben we vier verschillende gebieden gecreëerd waarbij bomenrijen, kruiden en struiken per deelgebied variëren en aansluiten op de strakke uitstraling”, vertelt hij. Een aantal bestaande bomen moest worden gekapt, maar daarvoor is het dubbele aantal bomen – van elzen en iepen tot de ahorn en fruitbomen – teruggekomen.

“De privéterrassen aan de westzijde van de koopappartementen in het Singelgebouw sluiten aan op het openbare gebied, aan de ecologische structuur en de brede oevers van de Amerikavaart. Dit hebben we nog aantrekkelijker gemaakt door een half verharde wandelpromenade te creëren die geflankeerd wordt door kruiden en bloemen. Ook komen er gekapte bomen te liggen die vogels en insecten aantrekken. We proberen de kwaliteit van wat er al aan natuur is zoveel mogelijk te behouden”, zegt Enders. “Dat inzicht passen we vaker toe: we laten delen van de natuur z’n gang gaan in plaats van dat we alles willen ontwerpen.”

Park met wadi

Bewoners van het Parkgebouw hebben uitzicht op het openbare park aan de noordzijde van de nieuwe wijk. Het gemeentelijk park wordt heringericht met onder andere nieuwe paden en beplanting, waarbij de diversiteit van de bestaande bomen wordt gekoesterd.

Tussen de woonblokken hebben wij een wadi gecreëerd. Deze bufferings- en infiltratievoorziening verzamelt het hemelwater en zorgt dat het de kans krijgt in de grond te infiltreren. Wanneer de wadi vol is, loopt het water over naar de Amerikavaart. Voetgangers kunnen via blokken die tevens als speelobject dienen, over het water lopen. Er worden elzen aangeplant die goed tegen natte voeten kunnen.

“Op deze manier wordt ingespeeld op klimaatveranderingen: een aantrekkelijk woongebied met veel groen is goed voor het microklimaat, door de bomenrijkheid wordt voldoende schaduw gecreëerd en de aanleg van een wadi zorgt ervoor dat het gebied is uitgerust om zware buien aan te kunnen”, weet Enders. “Zo vormt HAAVE een aanwinst voor de stad”, vat Mattijs Rijnboutt het project samen.

Tekst: Viveka van de Vliet
Visualisaties: Beeldenfabriek