Parametrisch ontwerpen maakt geschubde dakrand mogelijk

Rijnboutt renoveerde voor ASR Real Estate een schamel ogend winkelpand op de hoek van de Kalverstraat en de Duifjessteeg. Opvallend is de nieuwe, verticaal gelede gevel met doorlopende penanten en een geschubde dakrand, waarvoor het oude ontwerp uit 1906 als uitgangspunt diende.

“Grote retailketens zijn tegenwoordig op zoek naar iconische gebouwen die het merk versterken”, zegt Frederik Vermeesch, architect en partner bij het Amsterdamse ontwerpbureau Rijnboutt. “Zo hebben wij al diverse herontwikkelingen en renovaties uitgevoerd in de binnenstad van Amsterdam, waaronder de panden van Hudson’s Bay op het Rokin en Zara op de Nieuwendijk.”

Schamele uitstraling

Ook ASR Real Estate vroeg Rijnboutt voor de renovatie van hun commercieel vastgoedbezit op Kalverstraat 55-59. Het winkelpand uit 1906 op de hoek met de Duifjessteeg huisvestte op de begane grond drie kleine winkelunits met rommelige opslagruimtes op de eerste verdieping en acht appartementen op de twee verdiepingen erboven. Op wat ooit de chique art-nouveaugevel was van het vooroorlogse warenhuis Au bon marché, zaten ontsierende, nieuw aangebrachte gevelmaterialen. De verbinding met de plint was verdwenen, evenals de rondlopende hoek en de hoge ramen in de gevel aan de Duifjessteeg. Door deze ingrepen had het hele pand een schamele uitstraling en was de Duifjessteeg verworden tot een onaangename plek. De opdrachtgever had de wens het pand te voorzien van een nieuwe gevel, de eerste verdieping bij de begane grond te betrekken en de entreehal van de appartementen opnieuw vorm te geven.

Oude gevel als uitgangspunt

De nieuwe gevel moest opvallen in vorm en detaillering, maar ook passen bij de andere gevels in de Kalverstraat, allemaal met een plint, lijf en kroonlijst. “Omdat de constructie uit 1906 nog helemaal intact was, hebben we de oorspronkelijke geledingen in het nieuwe ontwerp overgenomen en daar een eigen invulling voor bedacht”, zegt Vermeesch, die als architect verantwoordelijk was voor het ontwerp. “Allereerst moesten de puien van de begane grond en de eerste verdieping weer in elkaars verlengde komen, waardoor deze opnieuw als eenheid worden ervaren. Hetzelfde diende te gebeuren op de twee verdiepingen, waar vroeger de naaiateliers en magazijnen zaten en nu de appartementen zijn gesitueerd.”

Om dit te realiseren ontwierp hij drie aan elkaar grenzende verticale gevelelementen met een naar buiten gebogen dakrand. Hoofdpenanten aan weerszijden van ieder element lopen vanaf de begane grond naar boven. “Met een kroonlijst die zowel horizontaal als verticaal doorloopt, pak je meteen het hele gebouw”, aldus Vermeesch, “en door de ombuigende dakrand is de gevel ook vanaf de straat goed te zien.”

Parametrisch ontwerpen

De kroonlijst kreeg als detail een schubbenpatroon, wat vooral in het zonlicht een mooi beeld geeft. De schubben op de rechte gevelelementen waren eenvoudig in BIM te ontwerpen, maar de hoek leverde een probleem op: het patroon buigt hier niet alleen lineair, maar tordeert ook twee kanten op. Vermeesch: “Om te zorgen dat de schubben op het hoekelement overal dezelfde maat hebben en net zo gelijkmatig verdeeld zijn als op het rechte element, hebben we gebruik gemaakt van parametrisch ontwerpen. In plaats van zelf tekenen, schrijf je in Rhino of Grasshopper een script met de parameters waarmee je het ontwerp tot stand wilt brengen. In dit geval waren dat de schubmaat en de boogstraal. Het programma rekent vervolgens het 3D-model uit.”

Parametrisch ontwerpen bij complexe vormen

Parametrisch ontwerpen is volgens hem vooral handig bij complexe, repeterende vormen die voor een totaalbeeld zorgen, maar je kunt er ook eenvoudige gevels mee ontwerpen. “De meerwaarde zit dan in de tijdwinst bij eventuele wijzingen: je hoeft maar één parameter aan te passen en het programma rekent automatisch het nieuwe model uit. Ook is het minder foutgevoelig dan handmatig modelleren. Wellicht gaan we voortaan de gevels van woontorens allemaal parametrisch ontwerpen.”

Betonuitstraling

De historische constructie bleek niet sterk genoeg voor de verankering van betonnen gevelelementen, dus ging Vermeesch op zoek naar een lichter materiaal. Dat werd glasvezelversterkt kunststof, hetzelfde materiaal waarmee ook delen van boten en treinen worden gemaakt. “Met Poly Products hebben we flink geëxperimenteerd om het dezelfde textuur en kleur als architectonisch beton te geven en dat is gelukt.” Voor de vervaardiging van de gevelelementen waren handgemaakte mallen nodig, die de vloeibare composiet in de gewenste vorm persen. Omdat het maken van de mallen arbeidsintensief en tijdrovend was, zijn de gevelelementen opgebouwd uit zo groot mogelijke delen, die zoveel mogelijk repetitie kennen. Aanvankelijk zette de Commissie voor Welstand en Monumenten haar vraagtekens bij de innovatieve gevel: voldoet composiet wel aan de voor de binnenstad geldende eis van waarachtig materiaal? Om welstand te overtuigen, liet Vermeesch een mock-up maken. “Aan de voorkant lijkt het net echt beton. Pas aan de achterkant zie je dat het een heel dun en licht materiaal is. Uiteindelijk hebben we akkoord gekregen, mede omdat de leverancier de kwaliteit op lange termijn kon garanderen.”

Duifjessteeg

De plint, de borstweringen en de ruimte tussen de lange penanten zijn afgewerkt met lichtgrijze Muschelkalk, een mooie klassieke natuursteen met een bruine dooradering. Op maaiveldniveau is contrasterend zwart graniet gebruikt. In de hoge gevelopeningen kwamen smalle aluminium gevelprofielen met een brons metallic poedercoating, die zorgen voor een luxe uitstraling. Het schubbenthema van de kroonlijst keert terug op de reclamezone boven de etalageruiten en in het opengewerkte plaatstaal van de Franse balkonnetjes op de woonverdiepingen.

Ook de zijgevel aan de Duifjessteeg is aangepakt. De rondlopende hoek naar de Kalverstraat is hersteld en enkele ramen op de woonverdieping zijn opengemaakt. In de blindnissen op de begane grond is verlichting aangebracht en de entree naar de appartementen is transparanter gemaakt. Tot slot is de gevel voorzien van een natuurstenen plint en helemaal opnieuw gestuukt. Vermeesch: “Niet alleen het gevelaanzicht en het verblijfsklimaat in de steeg zijn hierdoor verbeterd, maar ook de door Amsterdammers veel gebruikte steegjesroute tussen het Rokin en de Nieuwezijds Voorburgwal heeft zo een upgrade gekregen.”

Flagshipstore

Na een korte bouwtijd van nog geen zes maanden zijn de bewoners teruggekeerd in hun appartementen op de bovenste verdiepingen. Het grote hoekpand op nummer 55-57 is verhuurd aan LEGO die er afgelopen november een flagshipstore opende. Op de begane grond en de eerste etage van nummer 59 nam de Italiaanse lingerieketen Intimissimi zijn intrek. Opdrachtgever ASR Real Estate is enthousiast over het resultaat en overweegt zijn andere winkelpanden ook een facelift te gaan geven.

Projectgegevens

Locatie: Kalverstraat 55-59, Amsterdam
Opdrachtgever: ASR Real Estate
Architect: Rijnboutt
Constructeur: Broersma Bouwadvies
Aannemer: ToekomstBouw
Natuursteenleverancier: Van Stokkum
Producent gevelelementen: Poly Products
Producent aluminium gevelprofielen: Cornelisse Aluminium
Start bouw: maart 2019
Opleverdatum: 29 november 2019

Bron: Bouwwereld

Tekst: Emy Vesseur
Foto’s: Kees Hummel
Tekenwerk: Henk Heusinkveld